Wat is stress?
Stress is een reactie waarmee het organisme zich aanpast aan een situatie die als nieuw, onvoorzien, agressief of bedreigend wordt ervaren.
Vanuit biologisch standpunt is stress het geheel van reacties van het organisme om zich aan te passen aan de druk van zijn omgeving. Deze reacties zijn steeds afhankelijk van de perceptie van de persoon. Een schoolexamen kan bijvoorbeeld door sommigen worden ervaren als een stresserende situatie, maar niet door anderen.
De verschillende fasen van stress
Stress is een normale reactie van het organisme en is dan ook niet schadelijk zolang het tijdelijk is (de stress van een acteur bijvoorbeeld). Maar als stress frequent voorkomt, kunnen heel wat lichamelijke en mentale klachten ontstaan. Stress ontwikkelt zich in 4 fasen:
1- De alarmfase
In deze fase staan alle zintuigen op scherp en spreekt het lichaam heel snel zijn hulpbronnen aan. Dit is de onmiddellijke overlevingsreactie.
Via de zenuwen wordt adrenaline afgegeven om snel tot lichamelijke actie over te gaan.
De alertheid neemt toe om de stresssituatie te interpreteren en zo snel mogelijk te reageren. Deze fase vergt veel energie van het lichaam om snel te reageren.
2- De weerstandsfase
Bij langdurige stress (weerstandsfase) neemt de aanmaak van cortisol toe om de productie van glucose te stimuleren, de energie die het organisme nodig heeft om zich te verdedigen. Serotonine en dopamine worden in hoge mate aangewend en raken vervolgens snel uitgeput1.
De afgifte van cortisol oefent via een domino-effect een terugkoppelende werking uit en houdt het cortisolniveau stabiel om te voorkomen dat het lichaam op hol slaat. Tegelijk lekt magnesium weg via de urine.
3- De fase van mentale uitputting
Wanneer het organisme overbelast is, daalt het gehalte aan serotonine en dopamine, terwijl dat van cortisol hoog blijft: we kunnen spreken van "burn-in", een fenomeen waarbij het organisme nog probeert te functioneren.
Er treden bepaalde symptomen van stress op: vermoeidheid, angst, verlies van plezier en een verminderde immuunafweer die het organisme kwetsbaarder maakt voor schadelijke invloeden van buitenaf.
4- De fase van mentale en lichamelijke uitputting
Deze fase komt overeen met een burn-out of het syndroom van professionele vermoeidheid. Wie eraan lijdt, ervaart een intense vermoeidheid en gaat tegelijk afstand nemen van professionele en persoonlijke activiteiten.
Het gaat vooral over een min of meer lang proces dat ongemerkt over een periode van jaren kan verlopen.
Opvolging door een gezondheidsprofessional is van groot belang om de persoon te ondersteunen en de socioprofessionele context aan te pakken die deze gezondheidstoestand heeft veroorzaakt.
Stress: de gevolgen voor de gezondheid
Stress kan een impact hebben op ons lichaam en onze gezondheid.
De gevolgen van stress voor het cardiovasculaire systeem
Meerdere mechanismen kunnen het effect van stress op het cardiovasculaire systeem en vooral de kransslagaders verklaren, zoals een ontsteking, een verhoogde bloedstolling of een toename van de hormonen adrenaline en noradrenaline die onder andere het hart sneller doen kloppen en zijn samentrekkingskracht verhogen2.
Stress en overgewicht
Terwijl acute stress de eetlust remt, verhoogt chronische stress de zin in snacken. De toename van cortisol leidt tot een stijging van insuline en dus vetopslag ter hoogte van de buik.
Stress en immuniteit
Studies3 hebben aangetoond dat stress de reactie van bepaalde afweercellen vermindert.
Stress: een verouderingsfactor
Onder invloed van zuurstof oxideert het organisme (oxidatieve stress), net als een metaal, en maakt het vrije radicalen aan die de cellen doen "roesten". Stress versterkt dit oxidatieproces en versnelt de veroudering van cellen, en dan vooral van de huid: er verschijnen rimpels, groeven, enz.
De sleutelrol van cortisol en magnesium: de vicieuze cirkel van stress
Zoals reeds aangegeven, speelt cortisol een sleutelrol in de ontwikkeling van stress. Wanneer stress langdurig wordt, raakt de zelfregulering van cortisol verstoord: het lichaam produceert steeds meer cortisol en wordt voortdurend geactiveerd. De spieren trekken vaker samen, waardoor magnesium de spiercellen verlaat via het bloed en vervolgens de urine. Een magnesiumtekort verhoogt echter de kwetsbaarheid voor stress : dat is de vicieuze cirkel van stress!
Wanneer stress leidt tot magnesiumverlies
Magnesium: de inname van magnesium bij stress optimaliseren
Magnesium wordt ook wel het "energiemineraal" genoemd en speelt een belangrijke rol in de energiestofwisseling.
Magnesium brengt de afscheiding van adrenaline in evenwicht en onderdrukt het hart, de spieren en het zenuwstelsel.
